Het verbod op drugs veroorzaakt allerlei problemen in Nederland. Daarom hebben we een realistisch stappenplan voor legalisering van MDMA opgesteld.
De gevolgen van het drugsbeleid zijn overal zichtbaar: gebrekkige kennis bij gebruikers, vervuilde drugs, veel te hoog gedoseerde pillen, liquidaties in het criminele milieu, vervuiling van natuurgebieden en enorme hoeveelheden zwart geld. Hoewel iedereen die slechte kanten van drugs kent, wordt er nauwelijks minder om gebruikt. Daarom lost het huidige drugsbeleid niks op.
Toch is het niet verstandig om een illegale drug als MDMA in één klap te legaliseren. Als dat gebeurt zouden gebruikscijfers enorm kunnen stijgen. En hoe meer mensen drugs gebruiken, des te meer ongelukken je kan verwachten. Het is dus beter om steeds kleine stapjes naar een verantwoord drugsbeleid te zetten.
#1: Laat ethische dealers vrijuit gaan
De eerste stap die we kunnen zetten richting legalisering van MDMA is eigenlijk heel simpel. Er hoeft niet eens een wet veranderd te worden om de eerste stap te zetten.
Een van de problemen van het drugsverbod is dat er geen onderscheid gemaakt kan worden tussen betrouwbare verkopers en sjoemelende dealers. Gebruikers zijn daardoor de dupe, want zij weten niet welke stoffen dealers door hun pil mengen. Ze moeten vertrouwen op de blauwe ogen van de handelaar vertrouwen.
Opsporingsdiensten in Nederland hoeven niet per se strafbare feiten aan te pakken, ze mogen daarvan afzien op het moment dat zij dat geschikt vinden. Zowel politieagenten als het Openbaar Ministerie (OM) mogen op elk gewenst moment besluiten om de opsporing te beëindigen. Dat wordt ook wel ‘discretionaire bevoegdheid’ genoemd. Die discretionaire bevoegdheid kan direct, zonder wijziging van de huidige wetten, ingezet worden om de veiligheid van de drugsmarkt te vergroten.
Politie en OM zouden gewoon een checklist voor dealers kunnen maken. Daarin staan voorwaarden waaraan de dealer zich houdt. Bijvoorbeeld kan er geëist worden dat een dealer niks aan minderjarigen verkoopt, dat de handelswaar alleen MDMA bevat en geen andere werkzame stof, dat de dealer niet actief op zoek gaat naar nieuwe klanten en dat de dealer pamfletten met drugsvoorlichting bij de drugs heeft verstrekt.
Als de politie en het OM ethische dealers vrijuit laten gaan, kan dat een rimpeleffect veroorzaken. Er ontstaat rust en vertrouwen in de markt, wat betrouwbare producten oplevert. Pillen bevatten dan niet de ene keer 250 milligram MDMA, en de andere keer een onbekend mengsel van designerdrugs. In plaats daarvan zorgen dealers dat hun klanten weten wat ze slikken. Dealers redden er immers hun eigen hachje mee als ze een betrouwbaar product verkopen. Zulke maatregelen voorkomen dat mensen doodgaan aan vervuilde xtc-pillen.
#2: Schrap de Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën
De regering heeft in het jaar 2004 de Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën verscherpt. Die wet zorgt ervoor, zoals de naam doet vermoeden, dat ‘misbruik’ van bepaalde chemicaliën kan worden bestraft.
Destijds leek de nieuwe wet een heel goed idee. De grondstoffen voor de productie van MDMA werden namelijk legaal vanuit China geïmporteerd. Je hoefde vervolgens geen scheikundig genie te zijn om er een partydrug van te maken. De Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën moest ervoor zorgen dat politiediensten internationaal zouden samenwerken om de levering van grondstoffen, ook wel precursors genoemd, te stoppen.
In eerste instantie leek de wet erg succesvol. Het is vrijwel onmogelijk geworden om precursors naar Nederland te smokkelen. Dat was destijds ook te zien in de drugsmarkt: tussen 2006 en 2008 is de beschikbaarheid van MDMA enorm gedaald. Daar stond tegenover dat er meer xtc-pillen met ongewenste stoffen zoals mCPP en PMMA op de markt verschenen.
Na die twee jaar van relatief lage beschikbaarheid ontdekten criminele netwerken een nieuw trucje waarmee ze alsnog MDMA konden maken. In plaats van precursors voor MDMA te importeren, werden de legale grondstoffen voor die specifieke precursor geïmporteerd. Doordat criminele netwerken nu hun eigen precursors maken, kunnen ze weer volop MDMA-syntheses draaien.
De nieuwe werkwijze heeft wel een nadeel. Doordat de pre-precursors eerst met allerlei chemische processen moeten worden bewerkt, komt er nu circa drie keer zoveel chemisch afval vrij bij de productie van MDMA als voor die tijd het geval was. De wet heeft er dus voor gezorgd dat er steeds meer zoutzuur, gootsteenontstopper, sterke oplosmiddelen en zware metalen in natuurgebieden terechtkomt.
Een wet die ervoor zorgt dat er meer chemisch afval in de natuur gedumpt wordt, lijkt ons niet zo’n goed idee. Misschien is het daarom beter om toe te geven dat de Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën is mislukt.
Als de regering deze wet besluit te schrappen, kan dat een positieve bijwerking hebben. Chemische industrieën zijn op dit moment veel tijd (dus geld) kwijt aan controles van chemische stoffen. De douane moet heel precies bijhouden hoeveel grondstoffen de bedrijven importeren en verwerken. Nederland zou veel minder geld kwijt zijn als we de Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën zouden schrappen. Want zeg nou zelf, wil jij geld betalen zodat meer drugsafval in natuurgebieden belandt?
#3: Zorg dat producenten hun chemisch afval verantwoord kunnen verwerken
Bij de productie van synthetische drugs zoals MDMA ontstaan chemische restproducten. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan aceton, zoutzuur, natronloog en methanol. Die stoffen zouden op een verantwoorde manier verwerkt kunnen worden, als dat zou mogen. Op dit moment wordt al het chemisch afval dat overblijft na productie van synthetische drugs gedumpt. In 2016 belandde er daardoor 200.000 kilo zwaar chemisch afval in natuurgebieden en in rioleringen.
Op dit moment worden producenten van synthetische drugs gearresteerd als ze hun afval op een verantwoorde manier van de hand willen doen. Dat is de reden dat MDMA-productie de natuur vervuilt. Het drugsbeleid zorgt ervoor dat criminelen nergens anders het afval kwijt kunnen. MDMA-producenten kunnen kiezen: het chemisch afval dumpen, of in de cel belanden.
Er is een simpele oplossing voor dit probleem: schrap de legitimatieplicht bij het inleveren van chemische stoffen bij afvalverwerkers. Zodra criminelen anoniem hun afval kunnen inleveren, wordt het voor hen aantrekkelijk om geen drugsafval meer te dumpen. Criminele netwerken kunnen dan zelf kiezen of ze zich schuldig willen maken aan het illegaal dumpen van zwaar chemisch afval.
#4: Laat ethische producenten vrijuit gaan
Deze stap is eigenlijk hetzelfde als stap #1. Het enige verschil is dat het vanaf deze stap mogelijk wordt om met producenten te onderhandelen. De politie en het OM kunnen een checklist opstellen waar ethische producenten aan moeten voldoen. Is er geen bewijs dat regels van de checklist worden overtreden? Dan wordt de zaak geseponeerd.
Een belangrijke voorwaarde voor producenten is natuurlijk dat ze geen chemisch afval hebben gedumpt. Het is wel belangrijk om je af te vragen wie moet bewijzen dat er (geen) sprake is van illegale dumppraktijken. Moet het Openbaar Ministerie bewijzen dat de producent chemisch afval heeft gedumpt, of moet de producent bewijzen dat het afval netjes is ingeleverd?
Verder is het natuurlijk belangrijk om te eisen dat producenten altijd precies verkopen wat ze zeggen te verkopen. Als een producent een kilo PMMA verkoopt als MDMA, dan mag dat misschien wel terecht als zwaar misdrijf te boek staan. Juist de vervuiling van drugs levert een enorm risico op voor de volksgezondheid.
Aanvullende eisen kunnen bijvoorbeeld zijn dat het criminele netwerk geen gebruik heeft gemaakt van vuurwapens, of dat leden van het netwerk niet worden uitgebuit of bedreigd. Je zou zelfs kunnen eisen dat een crimineel netwerk geen drugs aan dealers in het buitenland heeft verkocht.
#5: Stel regels op voor de verkoop van MDMA
Als de bovenstaande stappen zijn doorgevoerd dan ligt er al een aardig gedoogbeleid. Er hoeft dan nog maar één stap gezet te worden: de verkoop van MDMA moet gelegaliseerd worden. Bij deze laatste stap wordt het mogelijk om eisen aan MDMA-verkopers te stellen, die actief door ambtenaren worden gecontroleerd.
Een van de voorwaarden die journalist Thijs Roes al eerder heeft voorgesteld is dat gebruikers over basiskennis moeten beschikken voordat ze MDMA mogen kopen. Een soort ‘drugsbewijs’ zou dan moeten bewijzen dat de persoon in kwestie genoeg weet om relatief veilig met het middel om te gaan. De gebruiker wordt tijdens cursussen volledig op de hoogte gesteld van de gevaren.
In MDMA-winkels zou het mogelijk zijn om maximaal eens in de zes weken een vooraf bepaalde dosis MDMA te kopen. De winkels worden gerund door non-profitinstellingen die een deel van de opbrengsten afdragen aan verslavingszorg en wetenschappelijk onderzoek. Bij verkoop is er altijd gelegenheid voor meer voorlichting over het product.
Bij deze laatste stap is het verstandig om gemeenten de ruimte te geven eigen beleid op te stellen, een beetje zoals nu al met het coffeeshopbeleid het geval is. De ene gemeente mag besluiten nul coffeeshops toe te staan, terwijl een andere gemeente een coffeeshop per 10.000 inwoners opent.
Gemeenten kunnen jaarlijks in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en een eventueel gemeentebesluit aanvullende regels voor MDMA-verkoop opnemen. Het is belangrijk dat het beleid flexibel is. Als er iets in de praktijk niet goed gaat, moeten gemeenten dat kunnen bijstellen.
Een voorbeeld van een aanvullende regel is beperking van de openingstijden. Beperkte openingstijden van MDMA-winkels zijn een belangrijke voorspeller van het aantal klanten. Gemeenten zouden ook een maximum aantal klanten per dag kunnen opstellen. Of er zouden afspraken gemaakt kunnen worden die de overlast bij buurtbewoners moeten beperken. Gemeenten hebben met zulke maatregelen invloed op de verkoop van drugs, en de gevolgen die daaruit voortvloeien.
#6: Besef dat het drugsbeleid nooit af is
De gezondheid van drugsgebruikers moet centraal staan in het drugsbeleid. Er zal altijd ruimte over blijven voor verbetering, want drugs zijn nou eenmaal goedjes die schade aan het menselijk lichaam kunnen aanrichten.
Bovendien is drugsgebruik aan trends onderhevig. In het jaar 2015 was 4-FA bijvoorbeeld erg populair, maar inmiddels is die populariteit alweer een heel stuk gedaald. In de jaren ‘80 werd er veel meer speed gebruikt dan nu. En de afgelopen jaren maken lachgas en LSD weer een opmars.
Door de constant veranderende drugsmarkten zullen er steeds opnieuw onderzoeken gedaan moeten worden naar nieuwe trends en bijbehorende gezondheidsincidenten. Elke keer als een nieuwe trend zich voordoet, zal het beleid daarop aangepast moeten worden.
In The Blueprint For Regulation staat een uitgebreid plan voor een flexibel drugsbeleid dat gericht is op schadebeperking.