Nederland is ’s werelds grootste producent van MDMA en amfetamine. Drugscriminelen dumpen elke week de giftige resten die daarbij vrijkomen in natuurgebieden, op straat en in het riool.
Leestijd: 10 – 15 minuten
Vorig jaar is er ongeveer 200.000 kilo drugsafval illegaal gedumpt in Nederland, blijkt uit een inventarisatie van de provincie Noord-Brabant. De meeste dumpingen van drugsafval vinden in die provincie plaats. Daarom is het provinciebestuur aangewezen om het benodigde papierwerk af te handelen via het Loket Drugsafvaldumpingen.
Drugsafval bestaat hoofdzakelijk uit gevaarlijke chemicaliën zoals aceton (nagellakremover), zoutzuur (bijtende stof), methanol (giftig oplosmiddel) en soms zware metalen zoals kwik. Die chemicaliën zijn nodig om synthetische drugs zoals MDMA en amfetamine te maken, maar komen niet in het eindproduct terecht. Daardoor blijft er voor elke kilo MDMA die geproduceerd wordt 6 tot 10 liter chemisch afval over.
Criminele netwerken die synthetische drugs produceren kunnen niks met dat afval. Criminelen mogen het afval ook nergens inleveren om het veilig te laten verwerken. Er zijn wel bedrijven die chemisch afval inzamelen, zoals Van Gansewinkel. Maar op de inzameling en verwerking daarvan heerst strenge controle. Zodra een crimineel op verantwoorde wijze van het afval af probeert te komen, wordt hij of zij in de boeien geslagen.
Daarom wordt het afval meestal in jerrycans of metalen vaten op een verlaten bosweggetje achtergelaten. De vaten worden met een touw aan elkaar gebonden. Zo hoeft alleen nog de laadklep van het bestelbusje of de vrachtwagen geopend te worden, waarna het touw aan een boom wordt vastgebonden. Als de crimineel dan wegrijdt, vallen alle vaten in één keer het voertuig uit en is de schuldige direct vertrokken. De pakkans voor dit soort misdaden is dan ook klein.
“Ze willen zo snel mogelijk van het drugsafval afkomen”
“Ze rijden nooit verder dan vijf kilometer met dat spul”, zegt projectleider Jaap Schoones van grondsaneerder Strukton Milieutechniek. “Dat is veel te gevaarlijk. Ze willen er zo snel mogelijk vanaf.” Strukton wordt door de betreffende grondeigenaar benaderd zodra het afval gevonden wordt. Meestal stuit een wandelaar of fietser toevallig op de gevaarlijke chemicaliën. Dat gebeurt steeds vaker, waardoor Strukton zich het afgelopen decennium is gaan specialiseren in het verwerken van gedumpt drugsafval.
“Zodra we op locatie aankomen, kunnen we al ruiken of het om afval van de productie van MDMA, of van amfetamine afkomstig is. MDMA-afval heeft de geur van nagellakremover met een vleugje anijs. Als het afval van amfetamineproductie afkomstig is, dan ruikt het naar zoet-weeïge bloemen.” De geur vertelt Schoones precies welke meetinstrumenten hij moet pakken. Want er moet vanalles gecheckt worden: of de lucht gevaarlijke waarden van giftige gassen bevat, of de grond vervuild is, en wat precies de inhoud van de gedumpte vaten moet zijn.
Het bedrijf heeft strikte richtlijnen voor het opruimen van chemisch afval. Zelfs hoe medewerkers hun beschermende handschoenen aan- en uit moeten trekken is in het protocol opgenomen. Want als er wat zoutzuur op de handschoen achterblijft, en je trekt de handschoen op een verkeerde manier uit, dan kan je daar ernstige brandwonden van oplopen.
Als blijkt dat een deel van de chemicaliën in de grond zijn gelekt, houdt de opruimactie niet op bij het verwijderen van de vaten. Dan moet de hele locatie metersdiep worden uitgegraven en moet er schone grond terug in de plaats komen. Wanneer al het werk erop zit wordt het afval naar een erkend verwerkingsbedrijf gebacht, waar de chemicaliën en de vervuilde grond worden verbrand.
Dat is een enorm kostbare operatie. Een gemiddelde drugsafvaldumping kost al snel 30.000 euro. Die kosten komen in eerste instantie op rekening van de grondeigenaar. Meestal zijn natuurbeheerders zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, of Brabants Landschap de klos. Maar ook gemeenten, provincies, Rijkswaterstaat en soms particuliere grondeigenaren draaien voor de kosten op.
Zulke organisaties hebben meestal geen budget voor drugsafvaldumpingen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu vergoedt maximaal de helft van de kosten per dumping. Maar het aanvragen van die vergoeding is zo ingewikkeld, dat een deel van de grondeigenaren er niet eens aan begint. De ruimwerkzaamheden gaan daarom ten koste van normale taken van zulke instellingen, zoals natuurbeheer of onderhoud aan wegen.
Tekst gaat verder onder de video
Toename drugsafval
Criminele netwerken produceren niet alleen MDMA of amfetamine. Ze maken tegenwoordig ook de grondstoffen die daarvoor nodig zijn. Meestal gebeurt dat in meerdere synthesestappen, op verschillende locaties, waarbij telkens opnieuw drugsafval vrijkomt.
Dat is niet altijd zo geweest. In de jaren ’90 werd MDMA met name in kleine thuislabs gemaakt uit grondstoffen die vrij eenvoudig te verkrijgen waren. Meestal werd piperonal of safrol gebruikt als grondstof voor de productie van MDMA. Dat zijn beide vrij algemeen gebruikte grondstoffen in de chemische en parfumindustrie. Maar de politie wist vanaf het jaar 2008 internationaal samen te werken om de levering van die grondstoffen een halt toe te roepen. Twee jaar lang waren er vrijwel geen grondstoffen voor de productie van synthetische drugs verkrijgbaar in Nederland.
Het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) sprak aanvankelijk van ‘een succes’ in de bestrijding van drugscriminaliteit. Maar wanneer de cijfers van het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) uit dezelfde jaren erbij worden gepakt, blijkt dat er juist in die twee jaar grote hoeveelheden xtc-pillen vervuild raakten met gevaarlijke stoffen zoals mCPP of PMMA. In 2009 waren er ook meer dodelijke slachtoffers van vervuilde xtc-pillen dan in de voorafgaande jaren.
Na die depressie van twee jaar wist de zwarte markt zich weer te herstellen. Criminelen hadden een slimme truc ontdekt om de internationale controle door douane en politiediensten te omzeilen. Er werden kleine aanpassingen gemaakt aan de chemische structuur van de grondstof. In plaats van de streng verboden stof PMK, werd ineens het ongereguleerde PMK-glycidaat verscheept. Als de PMK-glycidaat eenmaal is aangekomen in Nederland, wordt het middels een vrij eenvoudig chemisch proces omgezet in de juiste grondstof.
Toename in aantal dumpingen
Soms worden er wel vier verschillende voorsyntheses gedraaid voordat er begonnen kan worden met de daadwerkelijke productie van synthetische drugs. Daardoor is de hoeveelheid drugsafval de laatste tien jaar enorm toegenomen. Bovendien is er een uitgebreid netwerk van criminelen nodig dat de stashhouses bewaakt, de transporten van grondstoffen en pre-precursoren rijden, de drugs maakt, en uiteindelijk het afval ergens op een bospaadje dumpt.
Er lijkt een ratrace te zijn ontstaan tussen criminelen die steeds professionelere samenwerkingsvormen erop nahouden aan de ene kant, en een hoge mate van professionalisering bij de politie aan de andere kant. De politie heeft bijvoorbeeld een app voor smartphones gemaakt die helpt bij het herkennen van verschillende soorten drugsafval. Drugscriminelen hebben op hun beurt een busje gemaakt met een stellage waarmee de inhoud van een 1000-litervat met drugsafval heel langzaam op het asfalt gedruppeld kon worden tijdens het rijden.
drugsproductie in Europa
Het gaat inmiddels om een miljardenindustrie. Nederland is volgens Europol en het Europese Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (EMCDDA) ’s werelds grootste exporteur van MDMA en amfetamine. Nederlandse xtc-tabletten zijn van Australië tot in Canada verkrijgbaar. Op anonieme online drugsmarkten is ‘Dutch Quality’ zelfs synoniem voor ontzettend pure en heel sterke drugs.
De regering blijft stellen dat MDMA en amfetamine een onaanvaardbaar risico voor de volksgezondheid opleveren. Drugs zouden daarom volledig uit de maatschappij moeten worden geweerd. Gebruikers willen daarentegen de liefdevolle roes van MDMA ervaren, of urenlang door blijven dansen aan de speed. En voor criminele netwerken zijn de belangen zo groot, dat leden hun leven niet zeker zijn als ze eruit willen stappen.
Een andere weg
Terwijl het niet zo hoeft te zijn, blijkt uit rondvraag bij de Multidisciplinary Association for Psychedelics Studies (MAPS). Die organisatie doet onderzoek naar de therapeutische effecten van MDMA op het posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). Voor het onderzoek is MDMA nodig, die legaal wordt geproduceerd in een gespecialiseerd bedrijf in Engeland. Het bedrijf kan zogenaamde ‘medical grade’ MDMA maken, die minstens 99,5% puur is. Er is zelfs al een installatie waarmee de productie opgeschroefd kan worden om aan eventuele grote vraag te voldoen.
Bij de legale productie komt ook chemisch afval vrij. Maar zulk drugsafval wordt niet in natuurgebieden gedumpt. Geregistreerde bedrijven mogen, herstel, moeten hun chemisch afval verantwoord van de hand doen. Bovendien hebben geregistreerde bedrijven de mogelijkheid om hun chemisch afval te zuiveren. Op die manier kan de impact van chemische drugsproductie op het milieu nog verder verkleind worden.
De legale productie van MDMA kan nog meer voordelen hebben, zo blijkt uit navraag bij biochemicus en docent Green Chemistry Jack van Schijndel. “De grondstof voor MDMA, piperonal, kan uit heel diverse bronnen gewonnen worden. Op dit moment wordt het meestal als restproduct bij de verwerking van ruwe olie verkregen. Maar de grondstof zou net zo goed uit duurzame biomassa gewonnen kunnen worden”, zo legt hij uit.
“De grondstof zou net zo goed uit duurzame biomassa gewonnen kunnen worden”
Dat staat in schril contrast met de bron die nu het meest wordt gebruikt door criminele netwerken die drugs produceren. Om safrol, een andere grondstof van MDMA, te verkrijgen wordt de zeldzame sassafrasboom illegaal gekapt in de regenwouden van Cambodia. De wortels van die boom moeten worden uitgegraven en uitgekookt tot een olie. Dat leidt tot een enorme vernietiging van de leefomgeving. Een plek van tientallen meters rondom de sassafrasboom moet worden gekapt, verbrand en uitgegraven. De overheid van Cambodia heeft onvoldoende instrumenten om tegen dit soort criminaliteit op te treden, wat ook verklaart waarom er nog altijd grondstoffen voor de productie van MDMA geleverd kunnen worden.
Synthetische drugs zullen geproduceerd blijven worden zolang die grondstoffen geleverd worden. De belangen zijn simpelweg te groot om nog te kunnen elimineren. De gebruikers zullen om een liefdevolle roes blijven vragen. En de criminele netwerken zullen er alles aan doen om hun miljardenomzet te behouden. De vraag is vooral hoe we de hoeveelheid drugsafval willen verminderen. Want dat iedereen een hekel heeft aan zoutzuur, aceton en kwik in natuurgebieden, is inmiddels wel duidelijk.
Lees hier een stappenplan hoe gevaar van gebruik en productie van MDMA verminderd kan worden.